Przysposobienie (nazywane inaczej adopcją), to stworzenie takiego stosunku prawnego między przysposabiającym a przysposobionym, jak między rodzicem i dzieckiem. Może to nastąpić wyłącznie na drodze sądowej z wniosku osoby, która chce dokonać adopcji. Gdy rodzice dziecka nie żyją lub zostają pozbawieni władzy rodzicielskiej, dziadkowie mogą przysposobić swojego wnuka.
Wyróżniamy 3 rodzaje przysposobienia, różniące się skutkami prawnymi:
Przysposobienie całkowite – Najczęściej w przypadku niemowląt. Adoptowane dziecko na stałe wchodzi do rodziny i takie przysposobienie nie może zostać zerwane. Rodzice adopcyjni mogą być wpisani do aktu urodzenia dziecka.
Przysposobienie pełne – Skutki prawne są takie same jak w przypadku przysposobienia całkowitego, z tą różnicą, że adopcja może zostać zerwana z ważnych powodów.
Przysposobienie niepełne – Polega jedynie na stworzeniu stosunku prawnego między adopcyjnymi rodzicami a dziećmi, przy czym dziecko nie zrywa kontaktu z dotychczasową rodziną. Również w tym przypadku przysposobienie może zostać z ważnych powodów zerwane przez sąd.
Aby zostać rodzicem adopcyjnym, należy spełnić szereg warunków, które mają na celu zapewnienie dziecku jak najlepszej opieki. Są to warunki ogólne, niezależnie od tego, czy o przysposobienie ubiegają się dziadkowie, czy inne osoby.
- Pełna zdolność do czynności prawnych – posiadają ją osoby pełnoletnie, które nie zostały ubezwłasnowolnione.
- Odpowiednie kwalifikacje – Pod tym hasłem rozumiemy odpowiedni poziom umysłowy i moralny oraz zdolności wychowawcze starających się o adopcję. Posiadanie takich kwalifikacji orzeka sąd opiekuńczy.
- Odpowiednia różnica wieku pomiędzy stronami – prawo nie określa dokładnie, ile ta różnica ma wynosić. Chodzi jednak o to, aby nie była zbyt mała i dziecko mogło mieć autorytet wychowawczy w przysposabiającym. W przypadku dziadków z kolei zbyt duża różnica może być przeszkodą, gdyż może istnieć obawa, że nie będą w stanie opiekować się dzieckiem, np. ze względów zdrowotnych.
Poza wymienionymi, istnieje jeszcze jeden wymóg, czyli posiadanie opinii kwalifikacyjnej i świadectwa ukończenia szkolenia w ośrodku adopcyjnym. Ten warunek nie dotyczy jednak dziadków, ani innych osób spokrewnionych z dzieckiem.